Eigen onderneming en huwelijkse voorwaarden
In Nederland worden nog altijd de meeste huwelijken gesloten in gemeenschap van goederen. Als een van de partners echter een eigen onderneming heeft, of plannen heeft om in de toekomst een eigen bedrijf te beginnen, is dat soms een reden om huwelijkse voorwaarden te sluiten. De achterliggende gedachte daarbij is dat met het privé vermogen (vaak: de woning) geen risico wordt gelopen als het met het bedrijf niet goed mocht gaan.

Verrekenbeding
In de meeste huwelijksvoorwaarden wordt daarbij een bepaling opgenomen dat tussen de echtgenoten jaarlijks een verrekening plaats vindt van overgespaard inkomen.
Dat betekent: het inkomen dat niet nodig is geweest voor de kosten van de gezamenlijke huishouding en waarmee dus het vermogen is toegenomen. We noemen zo’n bepaling in de huwelijkse voorwaarden een “Amsterdams verrekenbeding”.

In de praktijk wordt zelden of nooit daadwerkelijk jaarlijks verrekend. Heel soms wordt (op initiatief van de accountant) op papier jaarlijks uitgewerkt welke bedragen verrekend zouden moeten worden, maar ook dat is eerder uitzondering dan regel.

Situatie bij echtscheiding of afwikkeling nalatenschap
Als er nooit verrekend is, kan er toch een moment komen waarop moet worden vastgesteld hoe groot ieders vermogen is. Er moet dan alsnog, met terugwerkende kracht, worden uitgevoerd wat in de huwelijkse voorwaarden is afgesproken. Daarbij is het van belang te vermelden dat, ook als in de huwelijkse voorwaarden staat dat het recht op verrekening vervalt als er niet binnen bepaalde tijd door een van de echtgenoten een beroep op is gedaan, vaste rechtspraak is dat het onredelijk is op een dergelijk vervalbeding een beroep te doen. Met andere woorden: er zal dan toch over alle huwelijkse jaren alsnog verrekend moeten worden.

Dat is niet eenvoudig. Allereerst moeten alle relevante financiële gegevens (dus de inkomensgegevens over alle huwelijkse jaren, en de gemaakte huishoudelijke kosten) boven tafel komen, en zal per jaar berekend moeten worden wat er verrekend had moeten worden. Pas dan kan met deze gegevens worden vastgesteld wat ieders aandeel in het totale aanwezige eindvermogen is.

Bijdrage in de huishoudelijke kosten
Een extra complicatie doet zich voor als in de huwelijkse voorwaarden niet alleen een verrekenbeding is opgenomen, maar ook een bepaling dat beide echtgenoten naar verhouding van inkomen bijdragen in de totale huishoudelijke kosten. Als die kosten in de praktijk niet naar verhouding van inkomen zijn gedragen, zal soms ook in dat opzicht nog verrekening moeten plaats vinden.

Belang van jaarlijks bijhouden
Om te voorkomen dat op een moment, dat ieders deel van het vermogen moet worden vastgesteld (bijv. in geval van echtscheiding of overlijden) zich problemen voordoen, is het zeker raadzaam jaarlijks te verrekenen, of in ieder geval op schrift vast te leggen wat de onderlinge rechten en verplichtingen zijn. Deze vaststelling zou goed kunnen plaatsvinden gelijktijdig met het vaststellen van de jaarcijfers van een onderneming. Als deze berekening jaarlijks wordt bijgehouden, weet ieder steeds waar hij/zij aan toe is.

Daarbij is het van belang dat de berekening, die de accountant daartoe kan opstellen, aansluit bij hetgeen in de huwelijkse voorwaarden is vastgelegd. Dat vergt een juridisch juiste uitleg van de huwelijkse voorwaarden. Zo zal de echtgenote van een ondernemer, die binnen zijn onderneming winst heeft gemaakt en waarvan is besloten dat deze winst niet wordt uitgekeerd, maar in de onderneming blijft, onder omstandigheden toch recht kunnen hebben op een deel van dit niet uitgekeerde inkomen.

Het is voor een ondernemer van belang te weten welke verplichtingen hij in dat opzicht heeft ten opzichte van zijn echtgenote, geheel los van de vraag of uitbetaling daarvan al dan niet aan de orde is. Het is goed een reëel beeld te hebben bij mogelijke verplichtingen in dat opzicht.

Mijn advies is dan ook jaarlijks tenminste op papier uit te werken wat ieders rechten en verplichtingen zijn, en ervoor te zorgen dat deze uitwerking aansluit bij hetgeen in de huwelijkse voorwaarden destijds is vastgelegd.

B.M. van Ham-Oude Elferink